کد مطلب:28808 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

اصل كمال چيست؟ غايت كمال انسان چيست و كمال براي كيست؟

اين پرسش از نوع سؤالاتي است كه معمولاً به همراه رشد فكري و عقلي به انسان دست مي دهد و همين كه انسان خود و خدا و جهان را شناخت به اين سؤال مي پردازد كه راستي هدف خدا از خلقت جهان و ما انسان ها چه بوده است؟ و تكامل براي چيست؟ البته همان طور كه تاكنون خوانده و شنيده ايد، اصل هدف خلقت جهان براي تكامل است، ولي اين تكامل براي چيست؟ پيرامون اين سؤال مي توان به چند چيز اشاره كرد: اصل كمال چيست؟ كمال هر چيزي چگونه است؟ اين كمال براي كيست فعل يا فاعل؟ اصولاً ارزش كمال ذاتي است يا مقدمي؟ نهايت كمال انسان چيست؟ و... كمال يعني تأمين آن هدفي كه همه چيز براي آن هدف آفريده شده است؛ مثلاً چشم براي ديدن است. هر چه مناظر و ديدني ها ارزشمندتر، زيباتر و جذاب تر باشند، در آن صورت چشم با ديدن آنها به كمال بيشتري نائل خواهد آمد و يا گوش براي شنيدن است و هر چه شنيدني ها ارزشمندتر و با كيفيت فزون تري باشد، گوش به كمال خود بيشتر نائل خواهد آمد است و هم چنين قلب براي درك حقايق و معرفت اشياء است و هر چه آن معارف عالي تر باشد، قلب انسان به كمال خويش بيشتر نائل خواهد آمد و از آنجا كه موجودي برتر از وجود خداي سبحان نيست، بنابر اين الهيات و خداشناسي عالي ترين شناختي است كه كمال انسان را تأمين مي كند و از همين جا جواب پرسش «ب» نيز روشن مي شود كه اصولا هر چيزي كمال ويژه خود را خواهد داشت. كمال يك درخت به ميوه هاي گوارا و شيرين آن است. كمال اسب در چالاكي و پيشتازي در مسابقات است و كمال انسان نيز در كسب فضايل اخلاق و تحصيل علم و هنر و در نهايت قرب الي اللَّه است. حال اين كمال براي كيست؟ كمال فعل يا فاعل؟ بايد توجه داشته باشيد كه خداي سبحان - كه فاعل اين عالم است براي ذات خود هيچ هدفي ندارد تا با تأمين آن به كمال نائل آيد؛ زيرا خدا را نقصي نيست تا با رسيدن به هدف، آن نقص مرتفع گردد و تكامل پيدا كند. بنابر اين كمال مورد بحث اصولا براي خداي سبحان (فاعل) نيست. پس براي كيست؟ اين كمال توسط خداي سبحان براي فعل (مخلوق) در نظر گرفته شده است؛ يعني، خداوند متعال براي هر موجودي از كائنات هدفي را منظور داشته كه آن موجود با رسيدن به آن هدف، به آن كمال نائل خواهد آمد. در جواب سؤال «د» نيز به اين حقيقت توجه كنيد كه ارزش دو گونه است: ذاتي و مقدمي. در اينجا براي درك بهتر با ما همراهي نموده و به سؤالات ما پاسخ دهيد. شما چرا به دانشگاه آمده ايد؟ خواهيد گفت: براي كسب علم و دانش. چرا در جست وجوي علم و دانش بر آمده ايد؟ خواهيد گفت: چون علم و دانش چيز با ارزشي است. در همين جا به يك ارزش ذاتي رسيديد. البته ممكن است سؤال مذكور را بدين گونه پاسخ بدهيد: براي اينكه در سايه علم و معرفت، بتوانم به رتبه عالي تري دست يابم. چرا در جست وجوي رتبه عالي تري هستيد؟ چون زندگي مرفه تر و آبرومندانه تري داشته باشم. چرا زندگي آبرومندانه تر؟ ببينيد اينجا نيز به يك ارزش ذاتي رسيديد. «زندگي آبرومندانه» ديگر چرا نمي خواهد. هر انساني تلاش مي كند تا در نهايت زندگي آبرومندانه تري داشته باشد. باز با ما همراهي كنيد. چرا به سير و سياحت مي پردازيد؟ براي اينكه تحول روحيه پيدا كنيم و لذّت ببريم. چرا تحوّل روحيه و چرا لذت؟ ببينيد «لذت» بردن ديگر چرا بر نمي دارد هم انسان ذاتاً لذت گراست و هم ارزش لذت، ذاتي است. حال در جواب اين سؤال كه تكامل براي چيست؟ بايد توجه داشته باشيم كه «كمال» هدف نهايي است نه مقدمه موضوع؛ چون ارزش كمال ذاتي است. حضرت موسي(ع) به حضرت خضر(ع) گفت: ممكن است اجازه بفرماييد تا من به دنبال شما بيايم و از علم و معرفت شما در راستاي «رشد» خويش بهره مند شوم؟ {A{/Bهَلْ أَتَّبِعُكَ عَلي أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْداً{w4-11w}{I18:66I}/}A}؛{M موسي به او گفت: آيا تو را - به شرط اين كه از بينشي كه آموخته شده اي به من ياد دهي - پيروي كنم؟M}»، {V(كهف، آيه 66) V}. در اينجا ديگر كسي سؤال نمي كند كه «رشد و كمال» را براي چه مي خواهيد؟ بنابر اين «كمال» خود هدف نهايي است و داراي ارزشي ذاتي، نه مقدمه براي اهداف ديگر تا سؤال شود كه كمال و تكامل براي چيست؟ در جواب اين سؤال كه نهايت كمال انسان چيست؟ به اين حقيقت بايد توجه شود كه «قرب الهي» نهايت كمالي است كه انسان پيدا خواهد كرد و فراتر از قرب به خدا براي انسان كمالي فرض نمي شود؛ ولي خود «قرب الي اللَّه» نيز داراي مراتب است براي نهايت آن نمي توان حدي را فرض كرد. و بر همين اساس است كه گفته مي شود: تكامل انسان تا بي نهايت ادامه دارد و در عرصه كمال، «ايستگاهي» براي انسان متصوّر نيست.